امید به خیزش جدید در مقوله امنیت منطقه ای

به گزارش خبرگزاری مهر، "حسین امیر عبداللهیان" در یادداشت خود برای این خبرگزاری تحت عنوان "رزمایش بزرگ ولایت و امنیت پایدار جمعی منطقه ای" به این رزمایش و شرایط زمانی حاکم در برگزاری آن اشاره کرده و در چند شماره اینگونه نتیجه می گیرد که این تحرکات عزم جمعی را برای امنیت منطقه ای از سوی بازیگران منطقه ای جزم کند.

1-  رزمایش گسترده و فراگیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران، نشانگر به کارگیری همزمان  مولفه های اساسی" علم ،ایمان و قدرت " در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران است . این رزمایش که در شرایط بی ثباتی عراق و افغانستان و چالشهای جدی  امنیتی فراروی منطقه انجام می شود، برای کشورهای همسایه و منطقه "پیام آور صلح و دوستی" و "برای دشمنان منطقه "، "حامل پیام اقتدار ملی و اسلامی" است .

2-  رزمایش بزرگ ولایت در شرایطی برگزار شد که موضوع ترتیبات امنیتی منطقه ای به جدی ترین مباحث و دغدغه های منطقه ای مبدل شده است، چرا که؛

اول –  با خروج نیروهای انگلیسی از منطقه در سال 1971، ایالات متحده با هدف تحقق منافع غرب و تامین ثبات و امنیت منطقه استراتژیک خلیج فارس در این حوزه مستقر شد.

دوم – در دهه های گذشته واشنگتن تلاش کرد با روشهایی متفاوت سیطره منطقه ای خود را بر منطقه تداوم بخشد. آمریکا در این راستا "سیاست دو ستونی" را در تعامل با ایران و عربستان سعودی پیگیری کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، استراتژی "مهار دو جانبه" را اتخاذ کرد . در شرایط نوین پس از 11 سپتامبر نیز " سیاست جنگ پیشدستانه را برگزید که منجر به اشغال افغانستان و عراق و در نهایت گسترش حضور آمریکا در منطقه شد. بواقع آمریکا پس از حادثه 11 سپتامبر ، فضای جامعه آمریکا ، منطقه خاورمیانه و خلیج فارس را به شدت امنیتی کرده است و رویکرد لیبرالیسم اقتصادی را به "واقع گرایی مردم سالار" و یا "نومحافظه کاری" مبدل کرده است که "جنگ" و "تهدید" عنصر ثابت آن به شمار می رود .

3- اشغال عراق و طرح خاورمیانه بزرگ (مبتنی دموکراسی سازی غربی در منطقه خاورمیانه)، نگرانی های جدی را در میان حاکمان منطقه به وجود آورد. این نگرانی ها، پیمانهای نظامی – دفاعی کشورهای منطقه با آمریکا و غرب را با "بی اعتمادی فزاینده" روبرو کرده است . در نتیجه با وجود پیمانهای دو جانبه یا چند جانبه نظامی – امنیتی فیمابین آمریکا و غرب با برخی کشورهای منطقه ، امروزه در منطقه ، شاهد "عدم توازن امنیتی" و جایگزینی "توازن رعب" هستیم.

4- رفتار آمریکا طی یک دهه گذشته در عراق و افغانستان نشان داد که نه مردم و نه حاکمان خاورمیانه عربی از حاشیه امنیتی لازم برخوردار نیستند .

برخی مؤلفه های سلب اعتماد کشورهای منطقه از آمریکای معاصر را می توان به شرح ذیل برشمرد:

- ایالات متحده در اشغال عراق، منطق عقلانی را به کار نبرده است .

- سیاست آمریکا و ناتو در افغانستان محکوم به شکست و ناکارامدی شده است .

- سیاستهای ناکارامد ایالات متحده ، منطقه  خلیج فارس و خاورمیانه را به شدت امنیتی کرده و در نتیجه" توازن امنیتی" را به "توازن رعب" مبدل کرده و ادبیات "تهدید و زور" را جایگزین " منطق و ثبات " کرده است.

- اقدامات یک جانبه آمریکا، بی توجهی به حقوق بین الملل و ناکار آمدی شورای امنیت حتی" توازن رعب" را نیز "نامتوازن " کرده است .   
 
لذا طرح های امنیتی طراحی و اجرا شده توسط نیروهای فرا منطقه ای نه تنها منجر به "ثبات و آرامش" و "توسعه اقتصادی و انسانی " نشده است ، بلکه منجر به " امنیت ناپایدار" شده است.

5- در این فضا شاهدیم که از سال 2004 میلادی نیز طرح "ابتکار عمل استانبول" منجر به گسترش ناتو به حوزه خلیج فارس و بخشی از خاورمیانه شده است . یعنی در حالی که پیمانهای دو جانبه و چند جانبه، فاقد تضمین امنیتی لازم منطقه ای است ، غرب به دنبال "نهادینه سازی" حضور خود در قالب "ناتو" در منطقه است .

6- جمهوری اسلامی ایران ، کشورهای منطقه و همسایه را جزئی از استراتژی دفاعی – امنیتی خود دانسته و امنیت جمعی منطقه ای را در سایه همکاریهای همه جانبه ( سیاسی ، زیست محیطی ، اقتصادی ، بازرگانی ، فرهنگی ، دفاعی ، امنیتی و ...) مبتنی بر دیدگاههای واقع بینانه و متناسب با حوزه فرهنگی و تمدنی خاورمیانه می داند .

7- امید می رود همانگونه که در "نهضت هسته ای صلح آمیز" ایجاد شده از سوی ایران اسلامی، شاهد تلاش کشورهای منطقه برای دستیابی به فناوری هسته ای صلح آمیز هستیم. در ایجاد نهضت منطقه ای " بومی سازی دفاع و امنیت پایدار جمعی منطقه ای" و هم افزایی توان دفاعی کشورهای منطقه ، شاهد خیزش جدید منطقه ای باشیم ، این اندیشه تمدنی اکنون در برخی از کشورهای منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، به سرعت در حال اجرایی شدن بوده و تشکیل پلیس و ارتش بومی برخی کشورها مؤید آن است .
در چنین حالتی "امنیت دستجمعی بومی منطقه ای" جایگزین پایگاهای گسترده نظامی فرامنطقه ای شده و البته هر کشور در تعاملات خارجی خود از دستاورهای فرا منطقه ای، در خدمت منطقه برخوردار خواهد شد، اما مانع از"سیطره نظام سلطه "  بر فرهنگ، هویت، ثروتهای طبیعی و حاکمیت کشورهای منطقه خواهد شد. تحقق کامل این الگو، نیازمند به کارگیری هم زمان "علم ، ایمان و قدرت"است که هر سه این عوامل در منطقه تمدنی – دینی خاورمیانه ریشه ای عمیق و در خور توجه دارد .